Podstawową wartością, którą mierzy się by określić działanie promieniowania, jest dawka pochłonięta (absorbowana). Określa ona, jaka wartość energii została zaabsorbowana przez kilogram materii i jej wartość jest wyrażana w grejach (skrót Gy). Dawka pochłonięta nie dostarcza dostatecznych informacji o wpływie promieniowania na organizm, ponieważ różne rodzaje promieniowania w różny sposób oddziałują z materią i ich szkodliwość jest różna. Dlatego wprowadzony został współczynnik względnej skuteczności biologicznej (WSB), który wynosi:

• 10 dla promieniowania alfa,
• 1 dla promieniowania beta i gamma,
• od 5 do 20 dla neutronów, w zależności od prędkości neutronów.

Aby określić biologiczny wpływ promieniowania na ciało, stosuje się równoważnik dawki pochłoniętej, którego wartość otrzymuje się mnożąc wartość dawki pochłoniętej przez współczynnik WSB. Jednostką równoważnika dawki pochłoniętej jest siwert (Sv).

W skrócie:

• Dawka pochłonięta = energia / masa [dżul/kilogram = grej]
• Równoważnik dawki pochłoniętej = dawka pochłonięta * WSB [grej * WSB = siwert]

Oprócz grejów i siwertów można spotkać się także z innymi jednostkami, które należy przeliczać w następujący sposób:

• 1 Gy = 100 rad (skrót od ang. radiation absorbed dose)
• 1 Sv = 100 rem (od Roentgen equivalent in man)

Trudno jednoznacznie stwierdzić, jaka ilość promieniowania jest groźna dla człowieka - dużo zależy od odporności danego osobnika na promieniowanie. Można jednak bezpiecznie stwierdzić, że dawka do 2 mSv przyjęta w ciągu roku nie powinna mieć żadnego wpływu na zdrowie, a skutki będą minimalne i niegroźne, jeśli roczna dawka nie przekroczy 5 mSv. Na mapie publikowanej na stronie Państwowej Agencji Atomistyki można obserwować, jaką dawkę przyjmujemy średnio w ciągu godziny. 5 mSv rocznie odpowiada 570 nSv na godzinę, a 2 mSv rocznie - 228 nSv/h. Oczywiście średnia dawka przyjmowana w ciągu roku to nie to samo, co dawka pochłaniana w krótkim czasie. Ale póki kolor na mapie jest zielono-żółty, a nie czerwony, oznacza to, że mamy bezpieczny poziom promieniowania.

Co oznacza 9,5800e+001? Tak zapisaną wartość należy przekształcić, przesuwając przecinek w prawo (jeśli wartość po literce e jest dodatnia) lub w lewo (jeśli jest ujemna) o liczbę podaną po literze e. W wypadku wyżej podanej wartości, czyli 9,5800e+001 promieniowanie wynosi 95,8 nSv/h (taka wartość podana jest na skali każdej mapy z rozkładem promieniowania gamma w Polsce publikowanej przez Polską Agencję Atomistyki).

Należy pamiętać, że promieniowanie gamma nie jest jedynym źródłem promieniowania, chociaż większość przyjmowanego przez nas promieniowania to właśnie gamma, bo pozostałe bardzo szybko wytracają swoją energię i ich skutki są doświadczane tylko w niemal bezpośrednim kontakcie ze źródłami promieniowania.

© 2009 Tomasz 'Jim Cojones' Gąsior