Jaki sens ma umieszczanie w zasobach Schronu recenzji o historii alternatywnej wyjaśnił wyczerpująco Squonk. Zainteresowanych odsyłam do "Dylematów historii", nie ma sensu się powtarzać. A jaki sens ma umieszczanie kolejnej recenzji, kolejnej książki o zbliżonej tematyce?

Po pierwsze, jest to zupełnie inna książka - pisana dla innych czytelników i w innym celu. Po drugie, zawsze warto przyjrzeć się początkom jakiegoś zjawiska, sposobu myślenia. Kontynuatorzy nierzadko spłycają, wulgaryzują myśl prekursora, próbując jak najszybciej i najefektowniej wyeksploatować nowoodkryte, dziewicze tereny. To od berlińskiego seminarium (1983/84) prowadzonego przez prof. A. Demandta, filozofa i historyka starożytności, zaczęto - początkowo z oporami - uznawać historię kontrfaktyczną za pełnoprawną część nauki i dydaktyki historii, a nie dziedzinę spekulacji filozoficznej czy literackiej. Po trzecie wreszcie, widzę praktyczne korzyści dla ambitnych autorów budujących literackie, alternatywne rzeczywistości. Dla nich ta praca może być źródłem inspiracji i weryfikacji własnych koncepcji. Może pomóc utrzymać fantazję na wodzy i nadać jej walor prawdopodobieństwa. A że nie jest nowa? Zapewniam - nie straciła na aktualności. Takie książki się nie starzeją.

Ze względu na swoje akademickie źródła, praca ma charakter naukowy, ale napisana została dla szerokiego kręgu wykształconych odbiorców. Demandt - niczym Luter, walczył o uznanie dla swoich heretyckich koncepcji. Przekonanie o ciężkim stylu niemieckich autorów nie znajduje potwierdzenia. Tłumacz też stanął na wysokości zadania. Licealista może jednak czasem potrzebować słownika.

Tylko jeden z ośmiu rozdziałów poświęcono analizie (rzetelnej i wielostronnej) konkretnych sytuacji decyzyjnych. Przykładowo - kilka z piętnastu pytań (ich forma w oryginale jest bardziej precyzyjna).

Co by się stało gdyby...?: - Grecy przegrali pod Maratonem; - Aleksander Wielki umarł później; - Hannibal pomaszerował na Rzym; - Poncjusz Piłat ułaskawił Jezusa; - hiszpańska Armada przybiła do brzegów Anglii; - w Sarajewie nie padły strzały 28 VI 1914roku; - gdyby Hitler zmarł w 1938 roku; - gdyby powiódł się zamach na niego 20 VII 1944 roku? Takie analizy stanowią tylko około jednej trzeciej objętości książki. Przykłady, z racji wykształcenia i pochodzenia autora, głównie z historii starożytnej i historii Niemiec. Z tego względu nie zawsze są one wystarczająco czytelne dla polskiego odbiorcy.

W pozostałych rozdziałach autor, w systematyczny i precyzyjny sposób, konstruuje nowe pole prawomocnych historycznych dociekań. Ujawnia to co w filozofie może być najlepszego - wyobraźnię, logikę i obrazowość wywodu, erudycję (także literacką) i poczucie humoru. Formułuje temat, bada i obala zarzuty krytyków, określa metody konstrukcji, uzasadniania i określania prawdopodobieństwa hipotez, a następnie ich ograniczenia i zakres stosowalności. Próbuje także podać ogólne zasady rządzące procesem historycznym w jego drzewiastej, decyzyjnej strukturze.

Streszczanie takiej książki jest bezsensowne, bo żadne streszczenie nie może oddać jej faktograficznego bogactwa i stylistycznej przejrzystości. Rezultatem byłby albo nic nie mówiący banał, albo megacytat, niewiele krótszy od oryginału. Jeśli czytelnik tej recenzji zwrócił uwagę na liczbę stron omawianej pracy, to nie będzie zdziwiony, że wymaga ona skupienia przy lekturze. Doskonale opracowany spis treści ułatwia nawigację. Bibliografia zawiera głównie prace niemieckojęzyczne.

Zainteresowanym należy się jeszcze jedno ostrzeżenie. W kolejnych rozdziałach historia coraz bardziej ustępuje pola filozofii, aż po czysto filozoficzne - zaskakujące w nominalnie historycznym dziele - odautorskie zakończenie, o wręcz apokaliptycznym charakterze.

Dla poważnie zainteresowanych historią i twórców alternatywnych scenariuszy.

© 2010 Zrecenzował Jerzy 'Jerzy' Kubok