Autor: William Golding
Tytuł: Władca Much
Oryginalny tytuł: Lord of the Flies
Wydawnictwo: Czytelnik
Data wydania: 2004
Liczba stron: 223
ISBN: ISBN: 83-07-02923-6

Samolot ewakuujący dzieci po wybuchu III wojny światowej ulega katastrofie u brzegów bezludnej wyspy. Wśród ocalałych są wyłącznie chłopcy w wieku od 6 do 12 lat. To cywilizowane, dobrze ułożone dzieci, są uczniami elitarnych szkół. Niedługo po wylądowaniu panuje wśród nich niepewność i pragnienie zapewnienia sobie bezpieczeństwa. Wyłaniają przywódcę, budują szałasy, dzielą się na zbieraczy i myśliwych.

Z początku wygląda to na typową chłopięcą zabawę w "dzikich", a wyspa zdaje się rajem: nie ma tam groźnych zwierząt, owoców jest pod dostatkiem, przeżycie nie sprawia najmniejszych trudności. Problemy pojawiają się w miarę wzrostu poczucia bezpieczeństwa i bezkarności. Myśliwi pod dowództwem aroganckiego Jacka odkrywają, że są silniejsi niż słaba i niezaradna grupa zbieraczy. Zaczyna się walka o władzę między dotychczasowym przywódcą, wrażliwym i dobrodusznym Ralfem, a Jackiem. Dodatkowej grozy dodaje obecność tajemniczego Władcy Much, nieznanego Złego, którego obecności na wyspie boją się młodsi chłopcy. Z czasem zabijanie przestaje być koniecznością, a zaczyna być zabawą. Jack i myśliwi nie widzą nic złego w narzucaniu swojej władzy poprzez mordy, a eliminację wrogów poprzez okrutne polowanie traktują niemal jak grę w berka. Mechanizm znikczemnienia jest głęboki i przerażający; gdy w końcu na wyspę przybywają niosący pomoc dorośli, tylko jeden z rozbitków zechce wrócić do dawnego ładu organizacji społecznej.

W książce nie jest ważny wątek III wojny światowej, chociaż oddziałowuje on w sensie metaforycznym: oparte na przemocy społeczeństwo chłopców jest groźnym ostrzeżeniem przed mechanizmami, jakie rządzą lub mogą rządzić wszystkimi grupami ocalałymi z kataklizmu: strachem, wzajemną nieufnością, brakiem zasad i kontroli.

Uznano, że pisarz zdaje się pokazywać, że demokracja jest wytworem kultury, zaś skłonność do totalitaryzmu jest organiczną częścią ludzkiej natury. Krytycy interpretowali książkę Goldinga (i film Petera Brooka) wieloznacznie: jako antropologiczną opowieść o konstrukcji społecznej i micie ofiary; jako dzieło o istocie sakralnego morderstwa; jako opowieść o upadku człowieka poprzez wyzbycie się wegetarianizmu i uwikłanie w spożywanie mięsa (od Raju do kultury), widziano w niej analizę powstawania społeczeństw totalitarnych opartych o lęk; uznawano, że obaj twórcy ujawniają proces pozbywania się tożsamości (symboliczne założenie masek) i uciekania od odpowiedzialności. Pisano także, iż w węższej perspektywie dzieła pokazują, czym jest dziecko jako nieukształtowana osoba i czym jest natura w odniesieniu do pojęcia zła. Golding mówił: "Zawsze odnosiłem wrażenie, że dzieciństwo jest chorobą, z której się wyrasta; że dzieci są chyba skazane na smutek, ponieważ są dziećmi i dopiero w wieku dojrzałym mają szansę jego uniknięcia". Tym samym Golding sytuował dzieci bliżej Natury. J.J. Rousseau widział w Naturze samo dobro, film i powieść zwracają się przeciw utopiom zbudowanym na wierze w pierwotną dobroć natury ludzkiej. "Zrozumiałem - mówi pisarz - ile głupoty tkwi w naiwnej, liberalnej i prawie jak z Rousseau teorii głoszącej, że człowiek jest zdolny do perfekcji, jeśli zostawić go samemu sobie."

© 2003 Katarzyna 'Twickle' Knapik'