Na schronowej funpadze (stronie społecznościowej w serwisie Facebook) od paru już lat, codziennie pojawiają się "pogadanki naczelnego". Do treści, będącej publicystycznym komentarzem bieżących wydarzeń, a czasem tylko "inforozrywką", dodawane są raporty sytuacyjne. Przedstawiają one prognozę zagrożeń pogodowych na obszarze Polski, możliwość wystąpienia burz oraz pożarów, a także moc dawki promieniowania gamma. Opracowuje go Państwowa Agencja Atomistyki, i jak na instytucję państwową z naukowym zacięciem przystało, nie ma tam nic o tym jak interpretować podane informacje.
Z uwagi na to, że paru czytelników zadawało pytanie "o co tu chodzi", niniejszy tekst wyjaśni jak korzystać z zamieszczonych tam danych.
Promieniowanie jonizujące, to takie które wywoła jonizację ośrodka materialnego, czyli oderwanie przynajmniej jednego elektronu od atomu lub cząsteczki albo wybicie go ze struktury krystalicznej. Jest nim promieniowanie alfa, beta, neutronowe, Roentgena i przede wszystkim gamma. To ono jest tym najbardziej klimatycznym, postapszym, towarzyszącym wojnie atomowej i zagładzie świata. Jednak jego źródła nie pojawią się w pełnej krasie, dopiero wówczas gdy zostaną odpalone atomówki i świat obróci się w popioły. Z tej jednak racji, że jego źródłem są przemiany jądrowe zachodzące w atomach tworzących nietrwałe cząstki, promieniowanie gamma non stop nas otacza!
Jak to jest możliwe?
W skorupie ziemskiej znajdują się pierwiastki promieniotwórcze, które skupione w większej ilości w jednym miejscu, mogą być oczywiście wydobywane do dalszego wykorzystania. Jednak fakt, że znajdują się one dosłownie wszędzie, wchodzą w skład gleby czy choćby naturalnych materiałów budowlanych - a zarazem ciągle ulegają przemianom - sprawia, że od tych źródeł promieniowania nie da się uciec. Ziemia, jako planeta, już tak ma. Są to jednak źródła o tak niskiej mocy, że w wyniku milionów lat ewolucji, organizmy żywe po prostu przystosowały się do niego.
Moc promieniowania jonizującego jest więc definiowana jako stosunek dawki pochłoniętej promieniowania (mierzonej w grejach) do czasu w jakim była ona podana. Tożsama z nią będzie moc dawki równoważnej (mierzonej w siwertach) do czasu jej działania. Na stronie Państwowej Agencji Atomistkyki nie ma jednak podane wprost o tym, o jakiej dawce podawane są tam informacje. Można jednak przyjąć, że będzie to moc dawki równoważnej, gdyż dopiero pozwalająca określić stopień zagrożenia zdrowia ludzkiego dawka skuteczna, zawiera w sobie także dane na temat poddanego działaniu promieniowania organizmu. A te będą przecież już zależeć od indywidualnych cech każdego człowieka.
Przyjmując jednak że dawka skuteczna promieniowania dla całego ciała wynosząca 1 Sv może wywołać ostre objawy choroby popromiennej, można w oparciu o określone wartości dawki równoważnej promieniowania oszacować jaką "ilość" promieniowania przyjęło się przez rok.
Dostarczana więc przez Państwową Agencję Atomistyki mapa, w górnym lewym roku zawiera skalę z gradientem koloru (1). Jednostkami, które wskazują odcienie koloru są nSv/h (nanosiwerty na godzinę) (2). Dolna wartość "1e+001" (3) to zapisany w notacji naukowej mnożnik wynoszący 10, zaś górna "1e+003" (4) to 1000. Ważną informacją będzie tu fakt, że jest to skala logarytmiczna.
Na mapie zostały zaznaczone punkty, pokrywające się z głównymi ośrodkami miejskimi, przy których podana jest konkretna wartość mocy dawki promieniowania. Tajemniczo wyglądająca więc dla Gdańska (5) wartość 9,9500e+001 to 9,95 * 10^1 nSv/h. Czyli 99,5 nSv na godzinę. Linie rozdzielające (6) obszary o zmieniającym się kolorze będą więc miejscami, w których jest stała wartość mocy dawki promieniowania.
Czy 99,5 nSv/h to dużo?
Można łatwo przeliczyć, jaką wartość dawki równoważnej promieniowania "nałapie" się przez rok.
99,5 * 10-9 * 8760 = 0,87162 mSv/rok
Z tej jednak racji, że dzienna wartość mocy równoważnej dawki promieniowania będzie się zmieniać, sumaryczna wartość roczna będzie się zmieniać. Natomiast całościowa wartość dawki skutecznej promieniowania będzie zależeć także od wykonywanej pracy, liczba zabiegów medycznych z użyciem radiacji, czy wreszcie ilość podróży lotniczych. Mimo to, codzienne dane podawane przez Państwową Agencję Atomistyki z jednej strony pokazują czy poziom promieniowania tła jest w normie. Zaś z drugiej, czy na obszarze Polski gdzieś ten poziom znacząco odbiega od reszty. Z uwagi na uwarunkowania historyczne, jakim było w czerwcu 1986 roku kilkudniowe wstrzymywanie informacji na temat tego co się stało w Czarnobylu, takie dane mają duże znaczenie psychologiczne. Ale także, czego nie należy pomijać, polityczne. Warto więc śledzić na bieżąco informacje podawane przez Państwową Agencję Atomistyki.
© 2017 Marek 'Squonk' Rauchfleisch